Trà sen Tây Hồ – Nét tinh hoa trong văn hóa đất Kinh Kỳ

Mỗi mùa sen nở, người ta lại nhắc đến một loại trà đặc biệt, tượng trưng cho sự thanh tao và kỳ công, đó chính là trà sen Tây Hồ. Không chỉ là một thức uống, trà sen là kết tinh của văn hóa, của thiên nhiên và bàn tay nghệ nhân, một biểu tượng đầy cảm xúc trong nghệ thuật trà Việt.

Đặc điểm nổi bật của Trà Sen Tây Hồ

Trà sen Tây Hồ là sự kết tinh của hai nguyên liệu chính:

• Hoa sen Bách Diệp Hồ Tây: Đây là loại sen đặc trưng chỉ có ở Hồ Tây, Hà Nội. Hoa sen Bách Diệp có nhiều cánh nhỏ, màu hồng nhạt và tỏa hương thơm rất riêng, thanh tao và bền bỉ. Hoa sen thường được thu hoạch vào sáng sớm, khi sương còn đọng trên cánh hoa và mặt trời chưa lên, để đảm bảo giữ trọn vẹn hương thơm tinh khiết nhất.
• Trà xanh chất lượng cao: Phẩm trà được chọn lọc kỹ lưỡng từ các vùng trà danh tiếng của Việt Nam như trà Tân Cương (Thái Nguyên), trà Shan Tuyết (Hà Giang). Loại trà này có hương cốm non đặc trưng và khả năng hấp thụ hương rất tốt, tạo nền tảng vững chắc cho hương sen quyện vào.

Đặc trưng hương vị của Trà Sen Tây Hồ

• Hương thơm: Trà sen Tây Hồ có hương sen thanh tao, nhẹ nhàng, tự nhiên và vô cùng dễ chịu. Hương sen không quá nồng gắt mà thoang thoảng, tinh tế, quyến rũ, lưu luyến rất lâu trong khoang miệng và cả không gian.
• Vị trà: Vị trà vẫn giữ được nét đặc trưng của trà xanh nguyên bản, thường là tiền vị chát nhẹ, sau đó chuyển sang hậu vị ngọt sâu, thanh mát lan tỏa nơi đầu lưỡi và xuống cổ họng. Hương sen hòa quyện một cách khéo léo, nâng tầm vị trà lên một đẳng cấp khác.
• Sắc nước: Nước trà sen Tây Hồ thường có màu vàng ong, hơi xanh và trong vắt, phản ánh chất lượng của phẩm trà và sự tinh khiết của sen.
• Độ bền nước: Trà sen Tây Hồ chất lượng cao có thể hãm được nhiều nước (thường 4-5 nước hoặc hơn tùy loại) mà hương sen vẫn còn thơm và vị trà vẫn giữ được nét thanh.

Quy trình ướp Trà Sen Tây Hồ

Việc làm trà sen Tây Hồ là một nghệ thuật công phu, đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và kinh nghiệm của người nghệ nhân. Có hai phương pháp ướp trà sen phổ biến: ướp xổi và ướp truyền thống (bằng gạo sen). Phương pháp truyền thống cầu kỳ hơn và tạo ra sản phẩm chất lượng cao, giữ hương lâu hơn:

• Bước 1: Thu hoạch sen: Vào sáng sớm (khoảng 4-5 giờ sáng) của mùa hè (từ cuối tháng 5 đến đầu tháng 9), sen Bách Diệp Hồ Tây được hái khi bông sen còn chúm chím nụ hoặc mới hé nở, mặt nước còn hơi sương. Đây là thời điểm sen tỏa hương thơm nhất.
• Bước 2: Tách gạo sen: Hoa sen sau khi hái được đưa về, tách cánh hoa và lọc lấy “gạo sen” – những hạt nhỏ li ti màu trắng đục nằm lẫn trong nhụy hoa. Đây là phần chứa tinh túy hương thơm nhất của hoa sen. Quá trình này đòi hỏi sự khéo léo để không làm dập nát gạo sen.
• Bước 3: Ướp hương: Người nghệ nhân sẽ rải một lớp trà xanh đã được sao khô xuống đáy một chiếc thúng, sau đó rải đều một lớp gạo sen lên trên. Cứ thế, một lớp trà, một lớp gạo sen xen kẽ nhau cho đến hết. Sau cùng, phủ lên trên một lớp lá sen để ủ kín. Quá trình ủ kéo dài khoảng 18-24 giờ (tùy độ ẩm của gạo sen và kinh nghiệm của nghệ nhân). Trong thời gian ủ, hương sen sẽ từ từ thấm vào cánh trà.
• Bước 4: Sàng sảy và sấy khô: Sau thời gian ủ, trà được mang đi sàng sẩy để loại bỏ gạo sen đã khô và bạc màu. Trà sau đó được đem đi sấy khô bằng than hoa hoặc máy sấy ở nhiệt độ thấp. Bước sấy khô rất quan trọng để trà không bị ẩm mốc, giữ được hương thơm và có thể bảo quản lâu dài.
• Bước 5: Lặp lại quá trình ướp: Để trà sen đạt đến độ thơm hoàn hảo và lưu hương bền bỉ, quy trình vào hương và sấy khô này phải được lặp lại từ 5 đến 7 lần. Mỗi lần ướp sẽ sử dụng gạo sen tươi mới. Đây là lý do tại sao trà sen Tây Hồ lại đắt đỏ, bởi để có 1kg trà sen thành phẩm cần đến hàng trăm hoặc thậm chí hơn 1.000 bông sen Bách Diệp.

Từ cung đình xưa đến quà tặng tinh tế

Trà sen từng là phẩm vật tiến vua. Tương truyền, vua Lê Thánh Tông và Tự Đức đều ưa chuộng loại trà này, bởi không chỉ bởi hương vị tinh tế, mà còn vì cảm giác thư thái, tĩnh tại mà nó mang lại. Đến thời Pháp thuộc, trà sen Tây Hồ trở thành lựa chọn của giới thượng lưu Hà Nội khi tiếp đãi khách quý như một nghi thức thể hiện sự trọng thị và thanh nhã.

Ngày nay, trà sen vẫn được người Hà thành trân trọng trong nếp sống thường nhật và dần trở thành đặc sản quà tặng cao cấp, thường được đóng trong hộp gỗ hoặc hộp lụa sang trọng, kèm thư tay và hướng dẫn pha trà – như một nghi lễ thu nhỏ của văn hóa thưởng trà.

Một chén trà sen không chỉ mang hương đất trời Hồ Tây, mà còn là kết tinh của thời gian, công sức và cảm xúc. Người uống phải đủ lặng để nhận ra từng tầng hương mỏng manh, để thấy được cái thanh, cái tĩnh mà chén trà mang đến.

Chính bởi sự giới hạn của nguyên liệu và quy trình chế biến công phu, trà sen Tây Hồ có giá thành cao, dao động từ 2 đến 5 triệu đồng mỗi kg, thậm chí có loại lên đến hơn 10 triệu đồng nếu dùng trà cổ thụ và sen đặc biệt. Trà sen đã trở thành một biểu tượng văn hóa, một nét đặc trưng của Hà Nội và Việt Nam, được nhiều người biết đến và yêu thích.